[Rynek sprzętu cały czas się rozwija i zaskakuje, przez co niektóre tezy postawione w tym tekście stały się już nieaktualne. Zmiany zawdzięczamy marce Petzl, która stworzyła dość rewolucyjne rozwiązanie w paskach podbródkowych kasków do pracy na wysokości – DUAL CHIN STRAP. Więcej o tym można poczytać tutaj, a aktualizacje tekstu poniżej są umieszczone w nawiasie kwadratowym]

Kask jest sprzętem ochrony indywidualnej stosowanym w wielu gałęziach przemysłu. Normy dotyczące kasków przemysłowych biorą pod uwagę bardzo szerokie spektrum ich zastosowania. Nie ma jednej normy, która by opisywała wymagania dotyczące stricte kasków do pracy na wysokości. To rodzi czasem nieporozumienia i nieścisłości, zwłaszcza przy wyborze odpowiedniego sprzętu lub podczas dyskusji ze służbą BHP na budowie. Mam nadzieję, że ten tekst wyjaśni zawiłości związane z normami dotyczącymi kasków, a wybory oraz dyskusje będą łatwiejsze.

EN 397 – przemysłowe hełmy ochronne i EN 12492 – kaski dla alpinistów

W kontekście kasków do pracy na wysokości pojawiają się dwie normy EN 397 oraz EN 12492.

Norma EN 397 dotyczy kasków (hełmów) przemysłowych i jest to bardzo szerokie pojęcie. Bo o ile każda praca na wysokości to praca przemysłowa to nie każda praca przemysłowa jest pracą na wysokości, już nie wspominając o stricte dostępie linowym. Normę tą będą miały kaski i dla osób pracujących na rusztowaniu, i dla tych pracujących na poziomie zero czy na drabinie.

Norma EN 12492 odnosi się do kasków dla alpinistów i nazywana jest sportową. I choć alpinizm przemysłowy ma swoje korzenie w alpinizmie sportowym, to z zasady nie używa się sprzętu sportowego w pracy.

Norma EN 397 – wymagania obowiązkowe i opcjonalne

Norma EN 397 dotyczy bardzo szerokiego pojęcia hełmów przemysłowych, czyli musi być dostosowana do specyfiki różnych zadań. Aby było to możliwe norma EN 397 ma wymagania obowiązkowe oraz wymagania opcjonalne.

Do podstawowych wymagań normy należy:

• ochrona przed uderzeniami mechanicznymi
• odporność na przebicia
• ognioodporność
• czteropunktowa więźba kasku
• odpowiednie oznaczenia

Natomiast wymagania opcjonalne to:

• odporność na bardzo niskie temperatury użytkowania (– 20°C lub – 30°C)
• odporność na bardzo wysokie temperatury użytkowania (+ 150 °C)
• izolacja elektryczna
• odkształcenia poprzeczne (boczne)
• odporność na odpryski stopionego metalu

Każdy kask z normą EN 397 będzie spełniał podstawowe wymagania normy, ale tylko niektóre będą miały dodatkowe cechy. Informacja czy dany kask spełnia dodatkowe wymogi znajduje się w instrukcji produktu. W świecie kasków do pracy na wysokości najczęściej jest tak, że te, które mają wentylację spełniają podstawowe wymogi normy, a te z pełną skorupą dodatkowo te opcjonalne.

EN 397 i EN 12492 – różnice

Skoro ustaliliśmy zakres wymagań normy EN 397 przeanalizujmy różnice pomiędzy normami EN 397 i EN 12492. Ze względu na różny charakter pracy i działań sportowych normy te odpowiadają na nieco inne wymagania. Pomiędzy EN 397 i EN 12492 wyróżnia się najczęściej trzy różnice:

1. Różnice w wymaganiach podczas badania ochrony przed uderzeniami mechanicznymi. W przypadku normy sportowej zrzuca się 5 kg (o płaskim kształcie) z wysokości 2 m, a obciążenie przenoszone na szyję wspinacza nie może być większe niż 10 kN. Natomiast w przypadku kasku przemysłowego zrzuca się 5 kg (w kształcie półkuli) z 2 metrów, ale na szyję pracownika może zostać przeniesione jedynie 5 kN. Czyli zakłada się, że kaski zgodne z EN 397 muszą mieć znacznie bardziej wytrzymałą skorupę i spełniają bardziej rygorystyczne wymagania. Warto zaznaczyć, że kaski z normą EN 12492 zawsze są testowane na odkształcenia boczne, a w normie EN 397 ochrona przed deformacjami bocznymi jest opcjonalna.
2. Inne zadanie klamry paska pod brodą. W normie EN 12492 stawia się na ograniczenie możliwości utraty kasku. Klamra paska musi wytrzymać działanie siły powyżej 50 daN. W wymaganiach normy EN 397 skupiono się na ograniczeniu ryzyka uduszenia przez pasek kasku. Tutaj klamra ma się rozpiąć w miarę łatwo – przy sile mniejszej niż 25 daN, ale większej niż 15 daN. W skrócie norma EN 12492 daje mocne klamry, a EN 397 nieco słabsze. Warto podkreślić, że niemożliwe jest, aby jeden kask spełniał wymogi obu norm w zakresie wytrzymałości klamry paska pod brodą.[I tutaj Petzl sprawił, że jednak może być tak, że jeden kask spełnia te dwa wymogi. System DUAL CHIN STRAP pozwala na zmianę siły zrywającej paska. Zmiany dokonuje się przy pomocy śrubokręta przy zdjętym kasku, czyli po analizie ryzyka przy danym zadaniu można zdecydować na jaką siłę zrywającą ustawić pasek podbródkowy.]
3. Otwory wentylacyjne. Kaski z tzw. normą sportową EN 12492 mogą mieć otwory wentylacyjne. Zaś kaski, które spełniają wszystkie wymogi normy (podstawowe i opcjonalne) EN 397 z definicji nie mogą.

Podsumowanie

No to spróbujmy podsumować jakie kaski nadają się do pracy na wysokości. Na pewno kaski tylko z normą EN 12492 są sprzętem sportowym i nie nadają się na plac budowy. Aby wiedzieć jakie się nadają trzeba by zdefiniować specyfikę pracy na wysokości. Jest to temat dość szeroki, gdyż poszczególne zadania na wysokości mogą mieć bardzo różny charakter. Norma EN 397 wprowadzając wymagania podstawowe i opcjonalne próbuje w ten sposób zaradzić problemowi różnorodności charakteru pracy. W kontekście prac na wysokości niektórzy producenci sprzętu wychodzą nieco dalej. Chcąc jak najlepiej dla swoich klientów jakoby sami definiują specyfikę pracy na wysokości. I dlatego na rynku mamy kaski, które albo spełniają w całości wymogi normy EN 397, albo łączą wymogi obu norm EN 397 i EN 12492.

Wszyscy producenci są zgodni co do potrzeby wytrzymałej skorupy i odwołują się do normy EN 397 lub do wymogów obu norm EN 397 i EN 12492. Rozbieżności spotyka się w kontekście klamry paska podbródkowego. Niektórzy producenci zakładają, że największym zagrożeniem w pracy na wysokości jest upadek z wysokości. W swoich produktach umieszczają bardziej wytrzymałe paski kierując się wytycznymi EN 12492 (dotyczącymi jedynie paska). Natomiast są także producenci, którzy zakładają, że większym zagrożeniem jest możliwość uduszenia się pracownika podczas zaczepienia o coś kasku i wtedy kierują się w całości wytycznymi normy EN 397. Próba znalezienia odpowiedzi na pytanie które rozwiązanie jest lepsze jest, według mnie, bezcelowa.

[Petzl wprowadzając rozwiązanie DUAL CHIN STRAP poniekąd niweluje ten problem przy wyborze kasku – dopiero przed wykonaniem zadania należy przeprowadzić analizę ryzyka, aby odpowiednio ustawić klamrę paska; jest to nowość, więc dopiero się okaże jak będzie się sprawdzać w praktyce]

Przed zakupami powinniśmy zatem przemyśleć jakie zagrożenia mogą spotkać nas lub naszych pracowników i po ich zdefiniowaniu dobrać odpowiedni produkt. W przypadku sławnych potyczek z służbami BHP warto podejmować dyskusje powołując się na treści odpowiednich norm. W świecie idealnym powinno być tak, że Inspektorzy BHP dokładnie znają specyfikę danej pracy i wiedzą jakie wymagania powinien spełniać kask, a nie ślepo trzymać się ogólnych wytycznych, ale wszyscy wiemy, że różnie to bywa.

Porównanie kasków

[zestawienie również zostało zaktualizowane]

Produkty powiązane z artykułem