Szok wiszenia (Suspension trauma)

Co to jest szok wiszenia?

Stosowanie odpowiedniego sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości oraz jego prawidłowe instalowanie zazwyczaj chroni pracownika przed śmiercią i ciężkimi urazami ciała. Niestety samo powstrzymanie spadania nie rozwiązuje wszystkich problemów. Bardzo często po takim upadku pracownik wisi w szelkach bezpieczeństwa bądź w uprzęży przemysłowej i nie może samodzielnie dostać się na ziemię. Sytuacja poszkodowanego staje się bardzo poważna, gdy ten nie może oprzeć się o inne elementy lub odciążyć nóg (tak, aby szelki nie uciskały na uda). W większości przypadków pracownik nie jest w stanie uratować się bez pomocy osób trzecich. Bezwładne wiszenie w uprzęży rozpoczyna bardzo poważny proces zwany Szokiem wiszenia. Szok wiszenia to biochemiczne konsekwencje długotrwałego wiszenia w uprzęży i ma ścisły związek z zaburzeniami krążenia. Dla sprawnego funkcjonowania krwiobiegu niezbędne jest działanie pompy mięśniowej, czyli wsparcia siły mięśni, które uciskając na naczynia krwionośne ułatwią przepływ krwi. Wiszenie w uprzęży powoduje zaleganie krwi w kończynach dolnych, co prowadzi do dalszych konsekwencji.

Konsekwencje szoku wiszenia

Szok wiszenia jest zjawiskiem niezwykle niebezpiecznym, które może doprowadzić zdrowe osoby do zgonu w bardzo krótkim czasie. Pierwsze objawy szoku wiszenia możemy zaobserwować już po 3 minutach, rozwinięty zespół objawów występuje po 20 minutach wiszenia. Pierwszymi objawami są bladość, pocenie się, duszność, zaburzenia widzenia, zawroty głowy, nudności i drętwienie nóg. W dalszej kolejności szok wiszenia prowadzi do omdlenia, co paradoksalnie jest mechanizmem obronnym organizmu. Omdlenie w normalnych warunkach powoduje przyjęcie pozycji horyzontalnej i prowadzi do przywrócenia prawidłowego krążenia. Omdlenie jest skutkiem odruchu wazowagalnego (skurzenie naczyń krwionośnych i trzewnych), spadku objętości krwi w sercu, obniżenia ciśnienia tętniczego oraz spadku rzutu serca (prawo Sterlinga). Niestety omdlenie człowieka wiszącego w uprzęży pogarsza w znaczący sposób sytuację i prowadzi do śmierci z powodu niedotlenienia mózgu.

Procedury ratunkowe

Ze względu na fakt, że skutki szoku wiszenia mogą powodować poważne zagrożenie dla zdrowia i życia pracownika, niezbędne wydaje się tworzenie procedur ratunkowych podczas organizacji pracy na wysokości. Pracownikom wysokościowym należy zapewnić odpowiedni sprzęt dostosowany do warunków technicznych miejsca pracy oraz odpowiednie szkolenie. Akcja ratownicza musi zostać przeprowadzona sprawnie z zachowaniem następujących kroków:

  • dotrzeć do poszkodowanego w jak najszybszy sposób
  • ściągnąć poszkodowanego na ziemię
  • jeżeli poszkodowany jest przytomny – umieścić go w pozycji siedzącej z uniesionym tułowiem i kolanami przyciągniętymi do tułowia przez minimum 30 min (ze względu na zmiany biochemiczne powstałe na wskutek Szoku Wiszenia, nie należy zabezpieczać poszkodowanego w pozycji leżącej – wniosek Seddona)
  • jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny – podjąć czynności ratownicze w pozycji horyzontalnej

Ważne!
Poszkodowany, który wisiał w uprzęży dłużej niż 20 minut powinien zostać poddany obserwacji szpitalnej.

Niespójność nazewnictwa

W polskiej literaturze opisywane zjawisko spotykamy najczęściej pod nazwą “szok wiszenia” (ang. “Suspension trauma”). Posługując się bardziej dosłownym tłumaczeniem powinniśmy używać określenia “Uraz z zawisu” (Uraz zawieszenia). Literatura angielska bardziej skłania się do nazwy “Harness Hang Syndrome” (HHS) czyli “Zespół zawisu w uprzęży”. Wszystkie te określenia nawiązują do jednego i tego samego zjawiska.

Artykuł powstał na podstawie prelekcji Pana Pawła Nawrockiego, lekarza medycyny, specjalisty chirurgii ogólnej, współpracującego z Beskidzką Grupą GOPR. Prelekcja była częścią Konferencji 3M “Bezpieczna i świadoma praca na wysokości”. Więcej o konferencji tutaj